مشاهیر مازندران

  محمد بن جریر طبری (زاده224 در آمل یا طبرستان ـ درگذشته310 هجری قمری در بغداد) مورخ، مفسر قرآن و مؤلف کتاب تاریخ طبری است. از طبری به عنوان بزرگترین تاریخ نویس جهان یاد می‌شود. محمدبن جریر طبری در سال 224 ه. ق. در آمل یا طبرستان چشم به جهان گشود. وی در عین مورخ بودن مفسری پرتوان نیز بود، وی کتاب تاریخ طبری را نگاشت که در آن وقایع به ترتیب سال تنظیم شده و تا سال 302 هجری را در برمی‌گیرد. تاریخ طبری مرجع عمده تاریخ جهان و ایران تا اول سده چهارم هجری است، همچنین این کتاب در واقع مأخذ عمده تمام کسانی واقع شده‌است که بعد از طبری به تألیف تاریخ اسلام اهتمام ورزیده‌اند

مرزبان ابن رستم پریمی:این نویسنده بزرگ که در قرن چهارم هجری می زیست . این نویسنده در قرن چهارم هجری در شهر باستانی پریم ساری بدنیا آمد . اثر جادان مرزبان نامه بعد از کلیله و دمنه و با شیوه نگارش مشابه یکی از گنجینه های تاریخ ادبیات زبان فارسی است

نیما یوشیج (زاده 21 آبان 1274 خورشیدی در دهکده یوش استان مازندران ـ درگذشته 13دی 1338 خورشیدی در شمیران استان تهران) شاعر معاصر ایرانی و بنیانگذار شعر نو فارسی است.

محمدولی تنکابنی (1305-1226هجری خورشیدی) معروف به سپهسالار اعظم یکی از دو فاتح معروف تهران در جریان انقلاب مشروطه و پنج دوره رئیس‌الوزرای ایران بود.

امیر پازواری معروف به شیخ‌العجم و امیرالشعرا از شاعران مازندرانی دوران حکومت صفویان است که به زبان مازندرانی شعر می‌سرود.

طالب آملی ملک الشعرا محمد طالب آملی شاعر بزرگ ایرانی (زاده 994 - 1036 هجری قمری در آمل) متخلص به طالب، معروف به طالبا و ملک الشعرا، از شاعران بزرگ سده یازدهم هجری قمری می‌باشد. او به هند رفت و شاعر شهیر شد و در لاهور درگذشت.

میرزا هاشم آملی از روحانیون بزرگ و علمای شیعه اهل ایران بود. میرزا هاشم لاریجانی، در سال 1278 هجری شمسی در روستای پردمه لاریجان، در هفتاد کیلومتری شهر آمل، به دنیا آمد. در دوران کودکی، به فراگیری ادبیات عرب و مقدمات علوم نزد آقا سید تاج و احمد آملی پرداخت و تا مرحله سطوح را در همان شهر فراگرفت. او ده‌ها شاگرد بزرگ تربیت کرد. همچنین او پدر برادران لاریجانی است. میرزا هاشم آملی در سن 91 سالگی درگذشت.

 پرویز ناتل خانلری (زاده اسفندماه 1292در مازندران ـ درگذشته 1 شهریور 1369) ادیب، سیاست مدار، زبان‌شناس، نویسنده و شاعر معاصر ایرانی است.

اسپهبد مرزبان یکی از ملوک طبرستان و از شاهزادگان آل باوند بود. وی به زبان طبری کتابی به نام مرزبان‌نامه نوشت. این کتاب به سبک کلیله و دمنه و از زبان حیوانات می‌باشد که محمد‌بن غازی آن را ترجمه کرد و روضة‌العقول نامید. بعد از وی در قرن هفتم قمری سعدالدین وراوینی آن کتاب را تصحیح و به فارسی ترجمه کرد. علاوه بر این کتاب از وی دیوان شعری نیز به جا مانده است که «نیکی‌نامه» نامیده شده است. در میان شعرای مازندران و گرگان نام وی مرزبان‌ بن رستم بن شروین و دیوان او را گیل‌نامه ذکر کرده‌اند.

میرزا احمدخان مشیرالسلطنه از نخست‌وزیران دوران مشروطه و محمدعلی‌شاه قاجار بود. بیش از دو ماه این مقام را نداشت و پس از او ناصرالملک به مقام ریاست وزرایی رسید.

عبدالله جوادی آملی (زاده 1312 در آمل) معروف به آیت‌الله جوادی یا علامه جوادی مفسر قرآن، استاد فلسفه اسلامی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، فیلسوف، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، صاحب تفسیر در دست تدوین تسنیم، از امامان جمعه موقت پیشین قم و یکی از مراجع تقلید شیعه ایرانی است.

ابن فرخان ابوحَفص عُمَر بن فَرُّخان طَبَری در آمل چشم به جهان گشود (در گذشته?200 ه. /815 م) ستاره‌شناس و معمار ایرانی و مترجم از زبان پارسی میانه بود.

عبدالکریم هاشمی‌نژاد (1311 در بهشهر ـ 7 مهر 1360 در مشهد)، روحانی مخالف حکومت پهلوی بود که پس از انقلاب 1357 ایران به دست تروریست‌ها شهید شد.

ابراهیم خواص از دانشمندان مسلمان ایرانی در سده سوم هجری قمری بود. ابواسحاق ابراهیم بن احمدبن اسماعیل (د 291ق‌/904م‌)، یکی از مشایخ صوفیه و از اقران جنید و نوری. در ری اقامت داشته‌است (ابن جوزی، 4/102). زادگاه او را بغداد دانسته و پدرش از آمل به بغداد آمده بوده‌است (جامی، 137؛ نامة دانشوران ناصری، 6/369. گفته‌اند که شهرت ابراهیم به خواص (از خوص به معنی برگ خرما) از این روی بوده که وی با بافتن و فروش آن زندگی می‌گذرانده‌است. برج طغرل یا ابراهیم خواص مقبره او است.

 ابوالعباس قصاب آملی عارف و صوفی قرن چهارم قمری بود. وی مرید محمد بن عبدالله طبری و معاصر با عضدالدوله دیلمی (372 -338 ق) بود. او از مشایخ صوفیه? آمل و طبرستان بود و علم بالای لدنی داشت. او استاد ابو سعید ابوالخیر و شیخ خرقانی بود.

عبدالله ناتلی آملی بزرگی‌اندیشمند فاضلی گرانبها و استاد اساتید ابوعبدابراهیم بن حسین الناتلی الآملی از مشاهیر رجال بزرگ جهان در قرن چهارم شاگرد ابوالفرج بن الطیب و استاد ابوعلی سینا بود که در منطق و ادبیات دست داشت.

ابن ربن طبری اِبْن ِرَبَّن طَبری، با عنوان کامل ابوالحسن علی بن سهل، پزشک بزرگ و معمار ایرانی سده 3 قمری (9 میلادی) است. او استاد زکریا رازی و معمار شهر بغداد بوده است.

عمادالدین طبری با نام کامل عمادالدین ابو جعفر محمد بن ابی القاسم علی بن محمد بن علی بن رستم بن یزدبان طبری آملی کجی یا معروف به عماد الدین طبرسی، از علما و محدثین قرن ششم هجری است.

علی‌اکبر شیرودی سروان خلبان علی اکبر قربان شیرودی (دی 1334بالاشیرود تنکابن ـ 8 اردیبهشت 1360 بازی دراز) خلبان جنگی ایرانی بود. که به درجه شهادت رسید.

ملا علی کنی یکی از فقها و مجتهدین بزرگ شیعه در اواخر قرن سیزدهم هجری است. مرحوم کنی دانشمندی فقیه، مجتهدی اصولی، شخصیتی استوار، پر قدرت و با مکنت بود. بسال 1220 در خانواده علی آملی در بخش کن متولد شد و از کودکی به دانش دینی علاقه نشان داد چون از شهر علم و ادب یعنی آمل آمده بود. او علیرغم خواست پدرش به جای دروس جدیده با عزمی راسخ در غیاب بستگان به خواندن دروس عربی و فقهی می‌پرداخت و با تحمل مصائب، دروس سطح را به پایان برد و در اعداد افاضل علمای درس، صاحب ضوابت و صاحب جواهر قرار گرفت. مرحوم کنی بیشتر مراتب دانش‌های او از کرسی درس شیخ انصاری نصیب او شد و پس از سال‌ها بحث و تحقیق در حوزه عراق به درجه اجتهاد و استادی ارتقا یافت.

شیخ فضل‌الله نوری، (1288-1222) زاده روستای لاشک در منطقه کجور مازندران پسر ملاعباس نوری مازندرانی (کجوری) معروف به شیخ فضل‌الله یا حاجی شیخ فضل‌الله از مجتهدان شیعه دوازده امامی و از منتقدین انقلاب مشروطه ایران بود که به علت انتقادهایش که بیشتر جنبه مذهبی داشت، به حمایت و همراهی از محمدعلی شاه شهرت داشت. وی پس از فتح تهران، در میدان توپ‌خانه به دست مشروطه‌خواهان به دار آویخته شد.

ملا محمد اسماعیل خواجویی محمد اسماعیل مازندرانی معروف به خواجویی یا خواجوئی یا خواجوی با نام کامل ملا محمد اسماعیل بن محمد حسین علاءالدین بن محمدرضا مازندرانی خواجوی عالم وارسته فلسفه، فقه، یکی از بزرگترین دانشوران قرن دوازدهم هجری است.

حسن طبری آملی مشهور به حسن حسن‌زاده آملی و علامه حسن‌ زاده آملی (زاده 1307) (فرزند عبدالله) روحانی مجتهد و ریاضی‌دان، استاد حوزه، ستاره شناس، فیلسوف است

سید ابوالحسن شمس‌آبادی سید ابوالحسن آل‌رسول معروف به آیت‌الله شمس‏‌آبادی مازندرانی (1286 ـ 18 فروردین 1355) روحانی بزرگ ایرانی بود که در اصفهان مجاهدت‌های زیادی انجام داد.

محمدتقی فلسفی با نام کامل محمد تقی فلسفی تنکابنی که در در 1286 در تهران متولد شد. سخن‌ران شهیر در 6 سالگی به دبستان توفیق رفت و به تحصیل صرف و نحو و مقدمات علوم دینی پرداخت. فلسفی در سال 1377 درگذشت و در باغ طوطی (صحن شاه‌عبدالعظیم) دفن شد. در 1286 در تهران متولد شد. در 6 سالگی به دبستان توفیق رفت و به تحصیل صرف و نحو و مقدمات علوم دینی پرداخت. فلسفی در سال 1377درگذشت و در باغ طوطی (صحن شاه‌عبدالعظیم) دفن شد.

پسر شهر آشوب با نام کامل ابوجعفر، محمد بن‌ على‌ بن‌ شهرآشوب‌ بن‌ ابونصر بن‌ ابوالجیش مازندرانى‌ ملقب‌ به‌ رشیدالّدین‌ و عزالدّین و مشهور به اِبنِ شهرآشوب ساروی (475 - 12 شهریور 571 هجری خورشیدی، 1096 - 27 اوت 1192 میلادی)، مفسر، محدث، ادیب‌ و فقیه‌ بزرگ شیعه است. تنها یک‌جا کنیه‌اش «ابوعبدالله‌» آمده‌ و از آن‌جا وارد منابع‌ اخیر شده‌است.

فخر رازی با نام کامل محمد بن عمر بن حسین بن علی طبرستانی، فقیه و فیلسوف مسلمان ایرانی که درسال 544 هجری قمری در ری متولد شد و وفاتش در سال 606 هجری، در هرات اتفاق افتاد. پدرش ضیاء‌الدین عمربن حسین آملی است که اصلاً از طبرستان آمل می‌باشد، لقبش فخرالدین است و به امام رازی یا امام فخر رازی نیز شهرت دارد. او بر علوم عقلی و نقلی، تاریخ، کلام، فقه، اصول و علوم ادبی عصر خود تسلط کامل داشت. کتاب‌هایش در دوران حیاتش بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان کتب درسی از آن‌ها استفاده می‌شد.

محمد بن محمود آملی پزشک، فیلسوف شهیر ایرانی از مازندران که در قرن چهارم می‌زیست. علامه محمد بن محمود ملقب به شمس‌الدین آملی از علما و محققین و پزشک بزرگ شیعه در قرن‌های هفتم و هشتم هجری است.

ابوسهل بیژن کوهی بوسهل بیژن بن رستم کوهی یا ابوسهل کوهی طبرستانی ریاضیدان و ستاره‌شناس سده‌‌ی دهم ایرانی و اهل مازندران، زاده یکی از کوه‌های لاریجان بود. او کتابی درباره‌ی نواقص مسائل ارشمیدس نوشت و اولین بار اقدام به محاسبه نصف‌النهار نمود.

ابن اسفندیار آملی مورخ قرن ششم و هفتم و اهل کهن شهر آمل می‌باشد. وی مؤلف تاریخ طبرستان است.

شیخ طبرسی امین‌الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرِسی یا شیخ طَبرِسی (532-454 خورشیدی) با لقب «امین الاسلام» دانشمند و فقیه شیعه ایرانی است که کتاب‌هایی درباره? علوم دینی عصر خود تألیف کرده‌است. آرامگاه وی در 5 کیلومتری خارج قائم‌شهر، بین روستای افرا و شیخ‌کلی از توابع دهستان بالاتجن واقع شده‌است.

محدث نوری حاج میرزا حسین نوری طبرسی مشهور به علامه محدث نوری، علامه نوری، حاجی نوری و صاحب مستدرک در 14 دی 1217ش (18شوال 1254ق) در روستای سعادت‌آباد نور دیده به جهان گشود. وی فرزند

علی کنی معروف به آیت‌الله حاج ملاعلی کنی از فقهای بزرگ امامیه، مجتهد بزرگ و متنفذ ایران در زمان قاجار بود. او در سال 1220در روستای کن پا به عرصه وجود نهاد. اصل او از آمل، مازندران بود.

ملامحمد شریف مازندرانی مشهور به شریف‌العلماء یا شریف‌العلم از علما و مدرسین برجسته حوزه علمیه کربلا بود. این فقیهی اصولی و جامع علوم عقلی و نقلی، در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری در شهر کربلا دیده به جهان گشود. دروس مقدماتی را در خدمت بعض اساتید فراگرفت و سپس از محضر سید محمد مجاهد بهره برد و سرانجام در محفل علمی سید علی طباطبایی معروف به صاحب ریاض، تحصیلات خود را به پایان برد.

شیخ خلیفه مازندرانی معروف به شیخ خلیفه بنیان‌گذار نهضت سربداران خراسان بود. محمد بن جریر بن رستم طبری با نام کامل ابوجعفر محمدبن جریر بن رستم الطبری آملی دانشور و کلام‌شناس برجسته امامی اواخر سده سوم قمری که اصلاً از آمل طبرستان بود.

سعیدالعلماء محمدسعید بارفروشی مازندرانی معروف به علامه سعیدالعلماء (زاده 1152 روستای دیوکلا در اطراف بابل ـ درگذشته 1233 در بابل) از فقها و مراجع تقلید ایرانی در قرن سیزدهم شمسی بود. وی نقش عمده‌ای در مقابله با بابیت مخصوصاً در جریان اجتماع و شورش قلعه طبرسی داشت.

یحیی بن ابی‌منصور بزیست فروزان یا ابوعلی یحیی بن ابی‌منصور (که پس از مسلمان شدن بدین نام مشهور شد)، اخترشناس بزرگ ایرانی است.

سلمان هراتی شاعر نوپرداز و متعهد در اول فروردین 1338 در روستای مرزدشت از توابع خرم آباد تنکابن به دنیا آمد.